Ból przewlekły jest jednym z głównych obszarów zastosowania konopi medycznych oraz ich aktywnych składników tj. kannabinoidów. Zwykle ma to miejsce w sytuacjach, kiedy ulegną już wyczerpaniu inne możliwości leczenia farmakologicznego. Zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Badania Bólu dotyczącego stosowania kannabinoidów w leczeniu bólu przewlekłego, kannabinoidy powinny być dostępne i mogą być stosowane u chorych:
Kannabinoidy mogą być skuteczne w rożnych rodzajach bólu (np. bólu mięśniowo-powięziowym, bólu neuropatycznym, bólu u chorych na nowotwór) odgrywając ważna rolę jako terapia wspomagająca. Kannabinoidy zmniejszają natężenie odczuwanego bólu zarówno poprzez bezpośrednie działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, jak również poprzez wpływ na proces uwalniania neuroprzekaźników i endogennych opioidów w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Skuteczność kannabinoidów w leczeniu bólu wynika z ich działania analgetycznego o charakterze obwodowym, ośrodkowym oraz działania przeciwzapalnego.
Wiemy, że w patomechanizmie bólu biorą udział receptory CB1 i CB2, a sam układ endokannabinoidowy moduluje sygnalizowanie bólu w układzie nerwowym m.in. uwalniając endokannabinoidy w odpowiedzi na odczuwane nieprzyjemne doznania czuciowe i emocjonalne, zmniejszając wrażliwość na bodźce bólowe i hamując przekazywanie sygnałów bólowych.
Kannabinoidy wykazują efekt przeciwbólowy o charakterze umiarkowanym, ich skuteczność jest porównywalna ze skutecznością słabych opioidów. Znacząca ulga w bólu o średnim i umiarkowanym natężeniu występuje po podaniu THC w dawce ok. 15 – 20 mg (w przybliżeniu 20 mg THC odpowiada 120 mg kodeiny). W leczeniu bólu neuropatycznego kannabinoidy wykazuje efekt przeciwbólowy słabszy od trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych, jednak silniejszy od selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i gabapentyny. Stąd w wielu rekomendacjach dotyczących leczenia bólu neuropatycznego stanowią III lub IV linię leczenia. Na podstawie wyników przeglądu systematycznego z 2017 r. z włączeniem ośmiu badań RCT z użyciem kanabinoidów w leczeniu bólu można stwierdzić, że stosowanie kanabinoidów ma charakter uzupełniający (jako terapia adjuwantowa – wspomagająca). Odmienny mechanizm działania przeciwbólowego, dodatkowe korzyści kliniczne (np. działanie ograniczające nudności i wymioty) oraz brak działania depresyjnego na układ oddechowy dają możliwość połączenia kanabinoidów z opioidami. Efekt synergii kannabinoidów z innymi lekami przeciwbólowymi (w tym lekami opioidowymi) może realizować się poprzez poprawę skuteczności leczenia bólu przy jednoczesnym poprawie profilu bezpieczeństwa, związanym ze zmniejszeniem dawki stosowanego opioidu. Synergizm w zakresie efektu przeciwbólowego (zastosowanie dwóch lub więcej leków wykazuje silniejsze działanie, niż wynikałoby to z prostego sumowania efektów analgetycznych obydwu leków), wykazano dla połączenia kannabinoidów z klasycznymi opioidami takimi jak np. morfina czy oksykodon. Połączenie kannabinoidów z opioidami pozwala na zmniejszenie dawki opioidu, co wtórnie ogranicza objawy niepożądane. Zaobserwowano również synergizm działania kannabinoidów z lekami z grupy NLPZ.
Korzystne efekty stosowania kannabinoidów stwierdzono również u pacjentów gdzie ból jest tylko jednym z objawów towarzyszących chorobie, np. u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym (SM). W tej grupie chorych kannabinoidy wykazywały korzystny wpływ na kontrole takich objawów jak ból, spastyczność, zmęczenie czy nietrzymanie moczu. Konopie medyczne podawane drogą wziewną powodowały zmniejszenie natężenia bólu związanego ze spastycznością mięśni oraz przyczyniały się do poprawy jakości snu.
Kanabinoidy, ze względu na wielokierunkowe działanie i dobry profil bezpieczeństwa, mogą się okazać cennym wsparciem w leczeniu pacjentów z bólem przewlekłym. Coraz więcej argumentów przemawia za ich dostępnością i stosowaniem, ze względu na kompleksowe działanie i możliwość uzupełnienia bardziej obciążającej terapii opioidami. Korzyści z zastosowania kannabinoidów powinien odnieść pacjent z bólem przewlekłym, dodatkowo cierpiący na zaburzenia spastyczne, nudności i wymioty oraz utratę apetytu. Wielokierunkowe działanie kannabinoidów, może się okazać w niektórych przypadkach całkowicie wystarczające, zastępując zastosowanie nawet kilku leków. Intensywny rozwój badań nad kannabinoidami jaki obserwuje się obecnie, dostarczy zapewne odpowiedzi na wiele pytań związanych z ich rolą w terapii bólu przewlekłego w najbliższej przyszłości.